Het menselijke brein is gigantisch. Dat zou je niet zeggen als je je hoofd vergelijkt met bijvoorbeeld een koe, maar onze hersenen zijn gigantisch in verhouding tot onze lichaamsgrootte. Wat is er anders in de groei van het menselijke brein? We blijken niet alleen een groter hoofd te hebben, maar er ook meer hersenen in stoppen door die goed op te vouwen. Wat maakt dat menselijke hersenen anders groeien? En welk deel van ons DNA speelt daar een rol in? Het is een deel van de verklaring waarom mensen wel taal hebben ontwikkeld.
Dat gigantische menselijke brein…
Mensen worden relatief vroeg en hulpeloos geboren in vergelijking met andere zoogdieren. Sommige zoogdieren kunnen na een paar dagen lopen, maar bij menselijke baby’s kost dat een jaar. Waarom zou een baby zo vroeg geboren worden, terwijl het nog zo kwetsbaar is? Een belangrijke reden is, zoals je misschien al raadt, onze grote hoofden. Die zouden anders simpelweg niet door het geboortekanaal van de moeder passen. Zoals met de meeste dingen in het leven draait het allemaal om logistiek.
Dat ons hoofd zo groot is wordt duidelijker wanneer je ze vergelijkt met onze naaste familieleden, de bonobo en de chimpansee. Gemiddeld heeft een mens drie keer zoveel hersenvolume als een chimpansee. Dat is best veel.
De verpakking is van belang
Maar alleen meer volume is niet genoeg. Het brein van zoogdieren wordt gevouwen als sheets (platen/golfplaten?). Om hersenen in een schedel te stoppen, kun je denken aan hoe je een A4’tje in een koffiemok zou stoppen. Dat kan op twee manieren: óf je probeert zo plat mogelijk de rand te volgen óf je maakt een hele stevige prop. De eerste oplossing is netter, maar de tweede werkt beter als je het goed aanpakt.
Omdat de perfecte oplossing in de biologie niet bestaat, komen hersenen in het dierenrijk in vele verschillende vormen. De buitenkant van een muizenbrein, binnenin de schedel, is zo plat als het Nederlandse platteland. Dit lijkt op de eerste oplossing: zo strak mogelijk de schedel volgen. Onderzoekers denken dat dit is omdat muizen evolueërden om in hele kleine ruimtes te passen, en een klein hoofd helpt daarbij. En een klein, plat brein verbruikt minder energie. Het menselijke brein, daarentegen, lijkt op de Alpen, met grote valleien en bergen: net zoals de prop in de mok. Wetenschappers noemen dit fenomeen gyrificatie. De reden voor gyrificatie is dat er meer hersenvolume in de schedel past.
Dus mensen hebben grotere hoofden met gerimpeldere hersenen vergeleken met andere primaten, maar zelfs vergeleken met chimpansees. Dit zorgt ervoor dat we meer denkkracht hebben voor zaken als muziek, samenwerking en taal.
Fotocredits: https://zenodo.org/records/2538751
Wil je meer weten over waarom je hersenen gerimpeld zijn? Bekijk dan deze video.
